Dieetconsult in de supermarkt?

Tijdens cursussen over gezond eten die mijn collega’s en ik regelmatig geven, is vaak één van de bijeenkomsten letterlijk in de supermarkt. De reden daarvoor is dat er tijdens de cursus zoveel wordt gesproken over eten, dat het handig is om alles bij de hand te kunnen hebben terwijl je erover praat.

 

Tijdens de cursus praten we over de Schijf van Vijf. Dit is een handig hulpmiddel om te zien of je alle basisvoeding binnenkrijgt. Basisvoeding, daar bedoel ik mee: al het eten dat ervoor zorgt dat je voldoende energie, voedingsstoffen, vitamines en mineralen binnenkrijgt. In de supermarkt kun je je makkelijk aan de adviezen van de Schijf van Vijf houden door langs de buitenrand van de winkel je boodschappen te doen. Je komt dan (in de meeste supermarkten) namelijk vanzelf langs aardappelen, groenten en fruit, zuivel, halvarine en margarine, kaas, vlees, brood. Ga het maar eens na in je hoofd in je eigen supermarkt, trucje werkt bijna altijd!

 

Daarnaast hoor ik vaak op het spreekuur dat gezond eten duur is. Door samen in de supermarkt een kijkje te nemen naar wat er allemaal in het schap staat, ontdekken we vak dat er heel veel merkprodukten in het schap staan op ooghoogte. Deze bekende merken hebben een mooie verpakking, een herkenbaar uiterlijk en een goede naam opgebouwd. Denk hierbij aan halvarines of melkprodukten. Maar in de schappen eronder zijn prima produkten van vergelijkbare kwaliteit, met een wat minder mooi uiterlijk of verpakking en een minder bekende naam. Deze produkten hebben vaak een veel lagere prijs. Het loont dus letterlijk en figuurlijk om in de supermarkt door de knieën te gaan. Magere melk en karnemelk hebben altijd 0% vet. Dat is zo vastgelegd in de warenwet. Maar ‘gewone’ magere melk is vaak goedkoper dan het pak ernaast waar omstandig en groot ‘0% vet’ op staat.

 

Wat ik ook bespreek tijdens de rondleiding door de supermarkt is het lezen van een verpakking. Vaak staat er heel veel op in hele kleine lettertjes. Soms is het nodig dit te lezen, maar niet altijd. Denk aan melk en yoghurt: hoe lichter de kleur van het pak, des te minder vet bevat het product. Lichtgroen voor magere yoghurt, dondergroen voor volle yoghurt. Lichtblauw voor magere melk, donkerblauw voor volle melk en de halfvolle melk zit hier wat kleur en vetgehalte betreft precies tussen in.
 

En hoe kun je nu zien of het product wat je zelf altijd kiest een gezonde keuze is? Door het naast een aantal andere verpakkingen te houden in de supermarkt en de calorieën te vergelijken. Heeft de fritessaus die je altijd koopt 35% vet? Kijk dan eens in het schap wat er nog meer staat. Fritessaus is te verkrijgen met vetgehaltes van 5% - 35% vet. Eet je vaak brie? Dit is een 60+ kaas. Camembert is vergelijkbaar en is 45+. Er bestaat ook light brie en die is 28+.

 

Dit is een kleine greep uit de dingen die ik vertel tijdens de rondleiding door de supermarkt. De boodschap hierbij is: goed kijken in de supermarkt kan je helpen bij het doen van gezonde boodschappen.
*******************************************************
Vind je het leuk om mijn blog te leen? Deel het op Social Media met vrienden en collega's!

Ondervoeding

11-12-13 was de Dag van de Ondervoeding. Ook vorig jaar heb ik in mijn blog aandacht hieraan besteed. Het is een belangrijk onderwerp omdat het vaak ook een beetje een vergeten onderwerp is. Als mensen horen of praten over de diëtist, dan denken de meeste mensen toch als eerste aan overgewicht en afvallen.

Maar als je de cijfers ziet van hoe vaak ondervoeding bij ziekte voorkomt, dan zet dat wel aan tot denken. Op de website van de Stuurgroep Ondervoeding lees ik de volgende cijfers en feiten: ‘Uit landelijke prevalentiecijfers blijkt dat in het ziekenhuis 25-40%, in het verpleeghuis 20-25% en in de thuiszorg 15-25% van de patiënten ondervoed is. Inmiddels is veel bekend over de gevolgen van ondervoeding bij risicogroepen, zoals ouderen, chronisch zieken en patiënten rond een operatie.’

Zij leggen hierbij uit waarom ondervoeding zo’n groot probleem is: ‘Ziektegerelateerde ondervoeding leidt aantoonbaar tot langzamer herstel en complicaties bij ziekte en operaties. Gevolgen van aan ziekte gerelateerde ondervoeding zijn verlies van lichaamsgewicht en spiermassa, daling van de weerstand, verhoogde kans op complicaties, zoals infecties en decubitus en een vertraagde wondgenezing. Deze situatie kan tot een negatieve gezondheidsspiraal leiden zoals langere opnameduur, verhoogd medicijngebruik, toename van de zorgcomplexiteit en afname van de kwaliteit van leven. Ook is wetenschappelijk aangetoond, dat ondervoeding een onafhankelijke risicofactor voor overlijden is.’

In het afgelopen jaar hebben mijn collega’s en ik de verzorgenden en verpleegkundigen in de wijkteams van Careyn geschoold over wat ondervoeding precies is en ook over het screenen en signaleren van ondervoeding. En misschien nog wel belangrijker: het signaleren van een risico op ondervoeding. Want dan ben je de problemen al een stapje vóór.

Doordat de mensen van de wijkteams veel en vaak bij mensen thuis komen, kunnen zij los van het lichaamsgewicht, tóch zien of mensen ondervoed zijn of een risico daarop hebben. Zij zien dat aan loszittende kleding, ronddraaiende horlogebandjes, de broekriem die een gaatje strakker moet, de koelkast waarin steeds producten over de houdbaarheidsdatum heen gaan omdat ze te langzaam worden opgegeten of gedronken. Bovendien kennen de wijkverpleegkundigen de cliënt goed en zien ze het snel als het niet zo goed gaat, als iemand minder goed in zijn vel zit, achteruit gaat wat betreft vaardigheden en of verzwakt.

Doordat zij signaleren, kan de diëtist eerder worden ingeschakeld. En natuurlijk kunnen zij ook zelf meehelpen aan het terugdringen en behandelen van ondervoeding. Ze kunnen soms eten klaarzetten, uit de (koel)kast halen, mensen eraan herinneren te eten of te drinken, met de familie een plan bedenken over het doen van boodschappen, het schoon en gevuld houden van de koelkast en voorraadkast. Samen met mensen bedenken wat hun favoriete eten altijd was of hun favoriete tussendoortje of snack. Als je zelf weinig eetlust hebt, is het moeilijk om deze dingen te bedenken. En als je moeite hebt met lopen, tillen, lang staan of fijne motoriek dan is boodschappen doen en koken ook al een uitdaging.

Door samen oplossingen te bedenken met de cliënt en door contact te houden met de diëtist speelt het wijkteam een heel belangrijke rol. Dit is uiteindelijk de belangrijkste boodschap die we in de scholingen aan hen hebben meegegeven.

Gluten

In het afgelopen halfjaar hoor ik van steeds meer mensen dat ze minder brood zijn gaan eten of twijfelen of ze dit moeten gaan doen. Brood staat in een slecht daglicht. Niet iedereen weet heel goed waar het dan precies over gaat, maar de woorden overgewicht, afvallen, gluten en koolhydraten spelen een rol.

Verschillende verhalen lopen hierbij door elkaar. Er is een groep mensen die het boek De Voedselzandloper hebben gelezen of in ieder geval (zijdelings) erover hebben gehoord. Een misvatting van veel mensen op mijn spreekuur is dat dit een afvaldieet zou zijn. Het is niet zo bedoeld. De auteur dr. Kris Verburgh stelt de zandloper voor als alternatief voor de Schijf van Vijf. Hij laat in de bovenste helft van de zandloper zien welke voedingsmiddelen je het beste zou vermijden en geeft een alternatief in de onderste driehoek van de zandloper. Met deze methode claimt Verburgh dat mensen langer en gezonder leven en als positief bijverschijnsel zullen afvallen.

Hij stelt dat mensen beter groente, fruit, havermoutpap, peulvruchten en paddenstoelen kunnen eten in plaats van aardappelen en graanproducten. Hij baseert deze keuze op de glykemische index (GI) van deze produkten. Hij zegt dat het beter is om voedsel te kiezen met een lage GI te kiezen. Een beetje vreemd in zijn advies is dan de havermoutpap (die in Nederland liefdevol is omarmd) omdat havermout geen lage GI heeft, maar vergelijkbaar met die van andere granen.

Dan is er nog het boek Broodbuik van William Davis. Ook hij raadt het gebruik van brood af, maar dan met een andere reden. Hij zegt dat tarwe en gluten ongezond en gevaarlijk zijn om te eten. Davis zegt dat als er minder tarwe wordt gegeten dat dit leidt tot gewichtsverlies, maar ook tot het verdwijnen allerlei vage vermoeidheids- en buikklachten, het remmen van ontstekingen en terugdringen van type 2 diabetes.

Gluten zijn een onderdeel van tarwe, maar ook van andere granen zoals rogge, gerst en spelt. Havermout is een graan dat in principe glutenvrij is, maar tijdens de teelt, de oogst, het transport, de opslag, in de molen en bij de verwerking tot eindproducten (bijvoorbeeld in de bakkerij) komt de haver in aanraking met tarwe, gerst en rogge. Daardoor is de havermout niet glutenvrij.

Dan komen we op de derde groep mensen die minder of geen brood (en andere gluten-bevattende granen) eten en dat zijn mensen die denken dat gluten slecht zijn voor de gezondheid. Ze zouden klachten geven van buikpijn en vermoeidheid, ook als er geen sprake is van vastgestelde gluten-allergie (Coeliakie). In Nederland is de prevalentie van herkende coeliakie bij volwassenen circa 0,016% en die van niet-herkende coeliakie circa 0,35%. Je zou dus kunnen zeggen dat veel mensen zonder klachten gluten weglaten uit hun voeding omdat ze hebben gehoord dat dit veel gezonder is, zonder dat ze duidelijk kunnen benoemen waarom.

En dan de laatste groep mensen: de aanhangers van het koolhydraatarm dieet. Zij zien brood als een dikmaker en eten het daarom zeer spaarzaam.

Op mijn spreekuur zien mijn cliënten door de bomen het bos niet meer en halen ze allerlei dieetprincipes door elkaar. Dit leidt meestal niet tot het gewenste resultaat. Wat ik zelf vooral als nadeel van geen of minder brood eten zie, is dat er zoveel ander voedsel wordt gegeten en gedronken dat suikerrijk en vetrijk is, dat het de gezondheid en het lichaamsgewicht van de cliënten niet ten goede komt. Er wordt nogal eens vergeten dat brood een belangrijke leverancier is van vitamine B1, B6 en foliumzuur, voedingsvezel en jodium. En dat het helpt bij een verzadigd gevoel waardoor het makkelijker wordt ongezonde tussendoortjes te laten staan.

En ja, ook ik adviseer mensen wel eens een koolhydraat beperkt dieet, dus minder brood eten, maar wel met een onderbouwd verhaal erbij en met voldoende gezonde alternatieven en voor een beperkte periode.