donderdag 27 september 2012

Automatiek

Bij ontmoetingen met mensen die ik nog niet (goed) ken en met wie ik een praatje maak (bij vrienden, op een feestje, op vakantie), komt het gesprek vaak al snel op: wie ben je, wat is de reden dat je hier bent en wat doe jij voor werk. Als ik vertel dat ik diëtist ben, doen mensen eigenlijk vaak al snel de aanname: ‘dus je werkt veel met oude mensen?’. Dat juist het tegendeel waar is, verbaast en verrast hen dan. Ik ben namelijk een groot deel van mijn werk bezig met zowel de preventie als de behandeling over overgewicht en obesitas bij kinderen.
In januari van dit jaar vond er een groot nationaal congres plaats over Kinderobesitas. VU medisch centrum heeft samen met CBO en TNO voor de jeugdgezondheidszorg een richtlijn opgesteld  voor zowel preventie als behandeling van kinderen met overgewicht. De richtlijn biedt een integrale aanpak van overgewicht en obesitas, waarbij  rijksoverheid, school, gezin, jeugdgezondheidszorg, huisarts, kinderarts,  psychologen, én ook sportclubs en het bedrijfsleven een belangrijke rol spelen. De richtlijn is opgesteld in opdracht van VWS is op het congres gepresenteerd. Ik vond het bijzonder inspirerend en educatief om daarbij aanwezig te zijn en kwam ook helemaal weer met zinderende energie ervandaan.
Ten tijde van het congres, kwam (ongelukkigerwijs) net het nieuws dat vervoersbedrijf Connexxion zou gaan beginnen met een proef met snackautomaten in de bus. In vijftig bussen, die rijden in de regio’s Amstelveen, Aalsmeer, Uithoorn, Schiphol en de gemeente Haarlemmermeer, werd onderzocht hoe de reizigers de automaten en het assortiment waarderen. Naast snoepwaren werd tevens de mogelijkheid onderzocht om een assortiment samen te stellen met gezonde producten en sample machines die kleine verpakkingen van nieuwe producten kunnen aanbieden. De proef zou 3 maanden duren.
Dit nieuws leverde in de media verhitte discussies op. Al snel werd de term obesibus opgepikt en werd er druk getwitterd. Laurent de Vries (GGD Nederland), Jaap Seidell (hoogleraar humane voedingsleer en public health beleidsexpert), Rinda de Besten (loco burgemeester Utrecht) en Esther de Lange (EU parlement, CDA) en vele anderen lieten zich horen. Ook Frank van Berkum (jawel: dr Frank) liet wat van zich horen en schreef een open brief.

In het weekend erna ging ik met vriendinnen naar Antwerpen. Toen we in het (overigens prachtige) Centraal station liepen, zag ik daar in de grote hal een broodautomaat staan. Ik was er helemaal verrast door, een automaat vol vers brood. In plaats van een ongezonde snack kun je er dus voor kiezen een halfje volkoren uit de automatiek te trekken. Eenmaal weer thuis ging ik er eens op googlen en kwam zo tot de ontdekking dat de broodautomaten allesbehalve nieuw zijn. In België zijn er heel erg veel en ze bevinden zich vaak in de buurt van een bakker zodat men na sluitingstijd ook nog een vers brood kan kopen.
Dit laatste mooie voorbeeld van gemak in combinatie met gezondheid, biedt eigenlijk veel mogelijkheden die aansluiten met het werk waar mijn collega’s en ik inde stad veel mee bezig zijn: de gezonde schoolkantine, de gezonde sportkantine, noem maar op. Ook daar staan vaak automaten met een heel andere (en minder gezonde!) inhoud. Lijkt me een prachtige kans om daar ook wat goeds van te maken.
En o ja hoe het met de obesibus gesteld is: het vervoersbedrijf heeft aangegeven dat de proef geslaagd is bevonden en dat ze er zeker mee verder gaan. In welke vorm en met welke partners is nog niet bekend. Lijkt me een hele mooie kans om hier een gezonde draai aan te gaan geven.

woensdag 19 september 2012

Conditionering

In de tuin zie ik een muis rondscharrelen. Ik kijk bezorgd of ik onze kat ook zie, want als die de muis in het oog krijgt, dan duikt hij er zo bovenop. Hij is dol op muizenjacht waarbij hij de muis stukjes laat lopen, er tegenaan mept, weer een stukje laat lopen en er dan op springt, weer een stukje laat lopen…. Dat gaat zo wel een tijdje door totdat de muis het begeeft. Maar onze kat zit op dat moment verveeld met zijn waterbakje te spelen: pootje erin, pootje eruit. Hij likt de waterdruppels van zijn klauwtje. Gelukkig maar.

Dat jachtinstinct zit zo diepgeworteld in de kat dat hij ook als we een plastic speelgoedmuis door de kamer laten lopen  enthousiast erbovenop springt en het beestje aanvalt alsof zijn leven ervan af hangt. Ook vangt hij pluchen speelgoedmuisjes die wij naar hem toe gooien tussen zijn scherpe tanden of tussen 2 uitgestrekte klauwen.
Het gedrag van dieren is natuurlijk uitgebreid bestudeerd. Een hele bekende fysioloog die onderzoek deed bij onder anderen honden is Ivan Pavlov (1849-1936). Hij deed onderzoek naar de spijsvertering. Als onderdeel van dit onderzoek wilde hij de speekselproductie van honden bij de toediening van verschillende soorten voedsel meten. Hierbij stuitte hij echter op het verschijnsel dat de honden al speeksel gingen produceren nog voor hij het voedsel had gegeven, en zelfs als hij zonder voedsel deed alsof hij ze ging voeren.
Pavlov onderzocht dit verschijnsel verder, door bijvoorbeeld 5 seconden vóór het voeren een beel te laten rinkelen. Na een aantal keren bleken de honden inderdaad bij het rinkelen van een bel al speeksel af te scheiden. Dit heet nu de geconditioneerde reflex, en het door Pavlov ontdekte verschijnsel heet klassieke conditionering (ook wel de Pavlovreactie genoemd): als een prikkel A (de bel) herhaaldelijk voorafgaat aan prikkel B (het voeren) dat een bepaald gedrag (speekselproductie) oplevert, dan zal op den duur prikkel A reeds dat gedrag opleveren, ook zonder prikkel B.
Bij mensen is het verschijnsel van klassieke conditionering ook te zien. Mensen vertellen op het dieetspreekuur over gedrag dat is aangeleerd. Een voorbeeld hiervan is gaan afrekenen bij het tanken. In het tankstation liggen snoep, snacks, ijs, broodjes, frisdrank en noem maar op heel duidelijk in het zicht (prikkel A). Mensen leren zich soms aan om altijd bij het tanken ook iets te eten te kopen (prikkel B).  Het gedrag is het steeds eten/ snoepen/ snacken bij het tanken.
Een ander voorbeeld van de Pavlovreactie is op de bank zitten (prikkel A) met de tv aan (prikkel B) en wat lekkers eten (het gedrag is ook speekselproductie, gevolgd door  eten). Voor sommige mensen voelt het inmiddels als onmogelijk om op de bank te zitten, tv te kijken en daarbij niets te eten.
Als mensen de wens hebben hun eetgewoonten te veranderen (bijvoorbeeld omdat ze willen afvallen of hun gezondheidsrisicio’s willen beperken), betekent dat ook dat hun gedrag moet gaan veranderen. Daarover gaan de gesprekken op het dieetspreekuur. Want om het aangeleerde gedrag te veranderen is veel tijd, energie, motivatie en volharding nodig.
***********************************************************
Vind je mijn blogs leuk om te lezen? Deel ze met vrienden en collega's op Social Media.

donderdag 13 september 2012

19 September: Dag van de Diëtist


Eind augustus lees ik in een artikel in The New York Times dat steeds meer grote supermarktketens in de Verenigde Staten diëtisten in dienst hebben. In het artikel wordt uitgelegd dat dit een explosief groeiend fenomeen is in de afgelopen 3-4 jaar. De ‘gewone’ supermarkt wil zich hiermee namelijk onderscheiden en afzetten tegen speciale supermarkten zoals Whole Foods (de hippe, gezonde en steeds populairder wordende biologische supermarkt) en tegen de enorm grote supermarkten zoals Walmart (vergelijkbaar met het oppervlak van zo’n 15x de Albert Heijn XL winkels). Daarnaast spelen deze supermarkten in op het groeiend aantal mensen dat zich meer en meer bewust wordt van de rol die voeding speelt bij gezondheid en welbevinden.

Op 19 september is het De Dag van de Diëtist. Goed om rond zo’n dag eens stil te staan bij alle werkzaamheden van de diëtisten. Ik lees in het NY Times artikel dat de diëtisten in de supermarkt voedings- en dieetadviezen geven ( zij hebben hun spreekuur dus in een aparte ruimte in de supermarkt), doen kookdemonstraties, geven rondleidingen door de supermarkt en maken boodschappenlijstjes met de klanten. Zij lopen met hen door de supermarkt en laten zien wat de klant het best kan kopen, passend bij hun vraag of dieet of leefstijl. Ze geven scholingen en verzorgen educatieprogramma’s over bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en diabetes. Daarnaast stellen ze boodschappenpakketten samen voor mensen die bijvoorbeeld willen afvallen en weinig tijd hebben voor of geen zin hebben in de zoektocht door de supermarkt: welke producten zijn geschikt bij hun dieet.

Als ik kijk naar de werkzaamheden van de diëtisten van Careyn, dan zie ik veel overeenkomsten. Maar voor onze diëtisten gaan de werkzaamheden veel verder. De diëtisten in de supermarkten werken heel solistisch. Dat is een enorm verschil met hoe het werkveld van de diëtisten van Careyn eruit ziet. Zij werken juist veel samen met de andere zorgverleners binnen Careyn, zoals de diabetesverpleegkundigen, longverpleegkundigen, oncologieverpleegkundigen, praktijkondersteuners en verpleeghuisartsen. Hierdoor wordt de zorg voor mensen (letterlijk van 0 tot 100 jaar) perfect op elkaar afgestemd zodat elke cliënt de zorg krijgt die hij nodig heeft. Kortom, zorg op maat.

Buiten Careyn zijn er nog eens zoveel samenwerkingspartners. Denk hierbij aan verwijzers (huisartsen, kinderartsen, jeugdartsen, specialisten) en andere paramedici zoals fysiotherapeuten, verpleegkundigen, logopedisten en verloskundigen.

Niet alleen zijn de diëtisten bezig met het leveren van zorg, maar spelen ook een grote rol bij preventie. De diëtisten werken heel nauw samen met de GG&GD in Utrecht en zijn daardoor betrokken bij selectieve, geïndiceerde en zorggerelateerde preventie. Het opsporen van en toeleiden naar de zorg is een belangrijk onderdeel van deze manier van werken. Denk hierbij aan het geven van workshops, scholingen en cursussen, samen met partners uit de wijk: de wijkgezondheidswerkers van de GG&GD, de JOGG-coaches, de pedagogen van het opvoedbureau. Dit vindt plaats binnen de wijken, en inderdaad soms ook in de supermarkten. Dit is helemaal passend in de Careyn gedachte: Persoonlijk en altijd dichtbij, want samen werkt het beter. Voor elkaar, met elkaar.

Voor de diëtisten van Careyn is elke werkdag eigenlijk wel De Dag van de Diëtist, maar om deze ene speciale dag op 19 september samen met verwijzers, Careyn collega’s en cliënten te vieren, zijn er in alle Careyn werkgebieden leuke activiteiten georganiseerd.

Activiteiten voor praktijkondersteuners

Regio Utrecht:
- lunch op donderdag 20 september

Regio Noord:
- lunch/borrel regio Westland
- lunch/borrel regio NWN
- lunch/borrel regio Delft + Pijnacker

Regio Midden:
- lunch/borrel regio GO
- lunch/borrel regio Hoeksche Waard
- lunch/borrel regio Voorne Putten

Activiteiten voor cliënten

In Utrecht wordt in diverse lokaties van het Centrum Jeugd voor Jeugd en Gezin een thematafel ingericht voor ouders van kinderen, met als thema gezond drinken.

Activiteiten voor personeel Careyn

Wedstrijd via Facebook, Twitter, etc. (bijvoorbeeld receptenwedstrijd)


Auteur: Anton van Asch, Directeur Careyn Gezondheid Service